Użycie czasów preteritum i perfektum to nie lada wyzwanie dla większości uczących się norweskiego. Wiele osób zadaje pytania: czy jest w ogóle sens uczyć się tylu czasów? Nie wystarczy mi jeden? Okazuje się, że forma tego samego czasownika, tylko w innym czasie, może oddać zupełnie inne znaczenie.
I chociaż jest sporo zasad kiedy używamy którego czasu, to jeśli dopiero zaczynasz uczysz się różnicy pomiędzy Preteritum a Perfektum, to wystarczy, że zapamiętasz jedną główną:
Preteritum używamy kiedy mówimy o czynnościach zakończonych w określonym czasie w przeszłości. Perfektum, kiedy dana czynność zaczęła się w przeszłości i wciąż trwa lub chcemy podkreślić jej wpływ na teraźniejszość.
Wszystkie inne, bardziej szczegółowe zasady, zamieszczamy poniżej.
Preteritum
Czas preteritum tworzymy poprzez odmianę czasownika w zdaniu do jego drugiej formy. Czasowniki dzielimy na 4 grupy + czasowniki nieregularne a ich odmiany trzeba w większości nauczyć się na pamięć.
Czas Preteritum stosujemy wtedy, gdy:
1. Mówimy o czynnościach zakończonych + podajemy określony czas
Preteritum będzie zawsze prawidłowym wyborem jeśli podajemy KIEDY w przeszłości coś się zadziało.
Jeg jobbet i går.
Pracowałam wczoraj.
Jeg så Eurovision på lørdag.
Oglądałem Eurowizję w sobotę.
For to dager siden var jeg i Kraków.
Dwa dni temu byłam w Krakowie.
Preteritum będziemy używali zawsze kiedy występuję któreś z tego typu określeń:
- i går
(wczoraj, przedwczoraj…) - på mandag
(określony dzień tygodnia) - for 5 år siden
(wyrażenie x lat, dni, godzin, temu…) - i går kveld
(zbitki typu wczoraj wieczorem….) - i juni/juli
(określony miesiąc) - i 2015
(określony rok)
2. Zdajemy relację z jakiegoś wydarzenia.
Czasu preteritum użyjemy taże kiedy opowiadamy o jakimś wydarzeniu z przeszłości i jego następstwach. Tak, jakbyśmy chcieli napisać o nim książkę.
Først spiste vi snacks. Etterpå drakk vi shots. Til slutt kastet noen opp.
Najpierw zjedliśmy przekąski. Potem wypiliśmy shoty. Na koniec kilka osób wymiotowało.
Først besøkte jeg foreldrene mine. Etterpå syklet jeg. Jeg var på grillfest med vennene mine.
Najpierw odwiedziłem moich rodziców. Potem jeździłem na rowerze. Byłem na grillu z moimi przyjaciółmi.
3. Mówimy o nierzeczywistych sytuacjach.
Czasu preteritum używamy przy zdaniach warunkowych, często z wykorzystaniem Hvis + czasownika modalnego w tym samym czasie.
Hvis jeg var deg, ville jeg ikke selge dette huset.
Gdybym był tobą, nie sprzedałbym domu.
Hvis jeg var deg, ville jeg ikke gjøre det.
Gdybym była tobą, nie zrobiłabym tego.
Hvis jeg var rik, skulle jeg besøke alle verdens land.
Gdybym była bogata, zwiedziłabym wszystkie kraje świata.
4. Kiedy chcemy być bardzo uprzejmi.
Jednym ze sposobów, nadania naszej wypowiedzi upejrzemego tonu, jest zmiana czasownika (szczególnie modalnego) na czas Preteritum. Norwedzy nie stosują tak dużo słówka „proszę”, możesz więc często spotkać się z tą konstrukcją.
Kunne du bringe papirene fra kontoret?
Czy mógłbyś przynieść dokumenty z biura?
Det var god kaffe.
To była dobra kawa.
Perfektum
Czas Perfektum to czas przeszło-teraźniejszym. Zdania z jego użyciem muszą więc być w jakiś sposób powiązane z teraźniejszością. Pasuje on w sytuacjach, kiedy dana sytuacja wciąż trwa, lub jej efekty wciąż się utrzymują.
Czas ten tworzymy poprzez dodanie do trzeciej formy czasownika Har.
OSOBA + HAR + OSTATNIA FORMA CZASOWNIKA Z TABELI (SPIST, GJORT, VÆRT osv.)
Jeg har vært i Spania.
(zdanie twierdzące)
Har du vært i Spania?
(pytanie przez inwersję, Har jest na 1. miejscu)
Jeg har ikke vært i Spania.
(Przeczenie. Ikke stawiamy po har)
Czasu tego użyjemy gdy:
1. Skupiamy się na czynności, a nie na czasie kiedy coś zostało wykonane.
Jeg har spist.
Zjadłam.
Jeg har lest denne boka.
Przeczytałam tą książkę.
Jeg har lagd middag.
Zrobiłem obiad.
Ale Uwaga! Jeśli mówimy kiedy coś się wydarzyło, używamy znów Preteritum.
Har du lest denne boka? -> Ja, jeg leste den for to dager siden.
2. Kiedy mówimy o czynności, która zaczęła się w przeszłości i trwa dalej.
Jeg har bodd i Norge i fem år.
Mieszkam w Norwegii od 5 lat.
Jeg har vært i Tyskland i 3 dager.
Jestem w Niemczech od 3 dni.
Jeg har ikke jobbet på to dager.
Od dwóch dni nie pracuję.
Vi har ikke sett hverandre på lenge.
Nie widzieliśmy się od długiego czasu.
3. Mówimy o czynności, która musi zostać wykonana przed inną czynnością (w teraźniejszość i przyszłości)
Når jeg har spist middag, skal jeg på tur.
Jak zjem, pójdę na spacer.
Når jeg har kommet hjem, skal jeg lære norsk.
Jak wrócę do domu, pouczę się norweskiego.
4. Opowiadamy o doświadczeniach życiowych.
Perfektum to też domena doświadczeń życiowych. Jeśli chcemy powiedzieć, że zawsze lub nigdy czegoś nie robiliśmy to użyjemy właśnie tego czasu.
alltid -> Jeg har alltid kommet på jobb presis.
zawsze – Zawsze przychodzę do pracy na czas.
ofte -> Jeg har ofte våknet om natten.
często – Często budzę się w nocy.
aldri -> Jeg har aldri vært i Tyskland.
nigdy – Nigdy nie byłem w Niemczech.
noen gang -> Har du noen gang spist reker?
kiedyś – Czy jadłeś kiedyś krewetki?
i det siste -> I det siste har jeg vært i Ålesund.
ostatnio – Ostatnio byłam w Ålesund.
nettopp -> Jeg har nettopp snakket med ham.
właśnie – Właśnie z nim rozmawiałem.
allerede -> Jeg har allerede våknet opp.
już – Już się obudziłam.
5. Mówimy o okresach, które jeszcze się nie zakończyły:
Jeżeli w zdaniu mówimy o jakiś okresie, który wciąż trwa, np. dzisiaj, w tym tygodniu czy w tym roku, to wciąż użyjemy Perfektum, pomimo, że podajemy określony czas. Ponieważ ten okres wciąż trwa, nie należy jeszcze całkiem do przeszłości (nie możemy więc użyć Perfektum).
i dag -> Jeg har spist bare et måltid i dag.
dzisiaj – Dzisiaj zjadłam tylko jeden posiłek.
denne uka -> Denne uka har jeg spilt fotball.
w tym tygodniu – W tym tygodniu grałam w piłkę nożną.
i år -> Jeg har reist til Norge i år.
w tym roku – Byłam w Norwegii w tym roku.
Możecie nas znaleźć także na:
Facebook’u, Instagramie oraz TikToku!
Zapraszamy również do nas na zajęcia indywidualne oraz kursy grupowe.
