Kategoria: kultura

Norweskie skróty urzędowe – co warto znać, żeby nie zgubić się w urzędach

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-09-24

Norweskie skróty urzędowe

Jeżeli mieszkasz w Norwegii lub planujesz tu dłuższy pobyt, prędzej czy później trafisz na norweskie skróty urzędowe. Pojawiają się w listach z urzędów, na tablicach ogłoszeń, w mailach i podczas rozmów z urzędnikami. Warto je znać, aby szybciej zrozumieć, kto za co odpowiada i gdzie załatwić swoją sprawę.
Poniżej znajdziesz listę najczęściej spotykanych skrótów wraz z objaśnieniem.

Skrót	Pełna nazwa	Opis i rola instytucji
NAV	Arbeids- og velferdsforvaltningen	Urząd Pracy i Opieki Społecznej – zajmuje się m.in. zasiłkami, rejestracją bezrobotnych, świadczeniami rodzinnymi i chorobowymi.
UDI	Utlendingsdirektoratet	Dyrekcja ds. Cudzoziemców – wydaje pozwolenia na pobyt, pracę, łączy rodziny, zajmuje się azylem
PST	Politiets sikkerhetstjeneste	Służba Bezpieczeństwa Policji – ochrona przed zagrożeniami terrorystycznymi i szpiegostwem
NRK	Norsk rikskringkasting	Norweska telewizja i radio publiczne -odpowiednik polskiego TVP i Polskiego Radia
DNB	Den Norske Bank	Największy bank w Norwegii – często skrót pojawia się przy usługach finansowych
SSB	Statistisk sentralbyrå	Norweski Urząd Statystyczny – publikuje dane o gospodarce, społeczeństwie, cenach
KS	Kommunenes Sentralforbund	Związek Norweskich Gmin – zrzesza samorządy lokalne
UD	Utenriksdepartementet	Ministerstwo Spraw Zagranicznych – zajmuje się polityką zagraniczną i konsulatam
Skatteetaten	–	Urząd Podatkowy – odpowiedzialny za podatki, numer personalny (fødselsnummer) i kartę podatkową (skattekort)
fnr.	fødselsnummer	Numer personalny (11 cyfr), podawany w każdym urzędowym formularzu
org.nr.	organisasjonsnummer	Numer organizacji/firmy, wymagany w dokumentach firmowych, fakturach, rejestrach
adr.	adresse	Adres zamieszkania lub korespondencyjny
tlf.	telefonnummer	Numer telefonu
mnd.	måned	Miesiąc – przy podawaniu dat
vedl.	vedlegg	Załącznik – pojawia się w pismach urzędowych i e-mailach
saksnr.	saksnummer	Numer sprawy w urzędzie
att.	attest	Zaświadczenie – np. fødselattest (akt urodzenia)

Pamiętaj, że w Norwegii wiele spraw można załatwić online – ale formularze elektroniczne także pełne są skrótów. Dlatego warto mieć swoją „ściągę” pod ręką, a z czasem te oznaczenia staną się tak naturalne, jak nasze polskie ZUS czy NIP.

Znajomość norweskich skrótów instytucji i terminów urzędowych to mały krok, który może znacznie ułatwić codzienne życie w Norwegii. Dzięki nim szybciej zrozumiesz dokumenty, korespondencję z urzędów i komunikaty w mediach. Nawet jeśli nie planujesz zostać w Norwegii na stałe, podstawowa wiedza o tych oznaczeniach pomoże Ci uniknąć nieporozumień i zaoszczędzi czas w urzędach.

kultura

NORWESKIE LEGENDY

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-08-13

W Polsce znane są legendy o warszawskiej syrence, o smoku wawelskim czy bazyliszku.
W Norwegii również istnieje kilka legend, które cieszą się popularnością. Niektóre mogą być zabawne, abstrakcyjne a nawet przerażające.
Poznajcie kilka z nich.

Trolle – kamienne olbrzymy

Trolle to jedne z najbardziej znanych stworzeń norweskiego folkloru. Występują w różnych rozmiarach – od małych, złośliwych stworków, po wielkie, niebezpieczne olbrzymy. Zazwyczaj zamieszkują góry, jaskinie i lasy. Uważano, że są wrogie wobec ludzi, choć nie zawsze inteligentne. Ich charakterystyka to strach przed słońcem, bo pod jego wpływem zmieniają się w kamienie.

Zanim jednak pomyślicie, że trolle to tylko dziecinny wymysł, wiedzcie że większość Norwegów naprawdę w nie wierzy. Często wypatrują śladów trolli podczas górskich wypraw, a figurki trolli to jedna z najpopularniejszych pamiątek z Norwegii. W Parku Narodowym Rondane można zobaczyć formacje skalne, które — według legendy — to trolle skamieniałe o świcie.

Nøkken – wodny uwodziciel

Nøkken to mityczna istota wodna, znana także w innych krajach Skandynawii. W norweskich opowieściach przybiera różne formy — najczęściej młodzieńca o niezwykłej urodzie, grającego hipnotyzujące melodie na skrzypcach.

Jego muzyka oczarowuje słuchaczy i prowadzi ich wprost do wody, gdzie mogą utonąć lub zostać uwięzieni na zawsze. W niektórych wersjach legendy Nøkken przybiera postać pięknego białego konia — kiedy ktoś na niego wsiądzie, koń pędzi prosto w głąb jeziora.

Pojawia się zwykle o zmierzchu lub nocą. Dawniej ludzie wierzyli, że można się przed nim ochronić, nosząc przy sobie kawałek żelaza — podobno Nøkken go unika.

Huldra – leśna dama z ogonem

Huldra to istota zamieszkująca głębokie norweskie lasy. Z przodu wygląda jak niezwykle piękna kobieta, lecz jej sekret kryje się z tyłu — ma lisi ogon i często dziurę w plecach przypominającą wnętrze wydrążonego drzewa.

Według legend Huldra uwodzi mężczyzn i zabiera ich do swojego magicznego świata. Może być pomocna i przyjazna, ale tylko wtedy, gdy inni traktują ją z szacunkiem. Jeśli ktoś ją obrazi, potrafi być groźna.

Wierzono, że jeśli Huldra poślubi człowieka w kościele, traci swoje moce i ogon, stając się zwykłą kobietą.

Draugen – duch topielca

Draugen to upiorny duch zmarłego marynarza lub topielca, który zamiast odejść do świata zmarłych, powraca, by nawiedzać morze i nadbrzeża.

Według podań pojawia się w postaci wysokiej postaci w mokrym płaszczu, z pustymi oczodołami i włosami pokrytymi wodorostami. Jego obecność zwiastuje sztorm, katastrofę morską lub śmierć. Draugen może też zatapiać łodzie i wciągać marynarzy w morską otchłań.

To jedna z tych legend, które skutecznie odstraszały dawnych rybaków od wypływania na morze w złą pogodę.

De Underjordiske – ludzie spod ziemi

De Underjordiske, czyli „podziemni ludzie”, to istoty zamieszkujące góry, jaskinie lub ukryte krainy pod wzgórzami. Wyglądem przypominają ludzi, ale żyją w magicznym świecie, do którego rzadko dopuszczają śmiertelników.

Według legend są opiekunami skarbów i tajemniczych miejsc. Mogą być życzliwi, jeśli okazuje się im szacunek — dawniej Norwegowie zostawiali im jedzenie i napoje, aby zyskać ich przychylność. Jednak gniew De Underjordiske bywa groźny — potrafią rzucać uroki, powodować choroby lub sprowadzać pecha na całe gospodarstwa.

Ich obecność miała tłumaczyć dziwne zniknięcia ludzi lub zwierząt w górach.

Selma – wąż z jeziora Seljord

Selma to legendarna istota zamieszkująca jezioro Seljord w Telemarku. Według opowieści przypomina ogromnego węża lub smoka morskiego. Pierwsze zapiski o niej pochodzą z XVIII wieku, a do dziś mieszkańcy twierdzą, że widzieli długie, falujące ciało przesuwające się po tafli jeziora.

Legenda o Selmie często porównywana jest do historii o szkockim potworze z Loch Ness. Niezależnie od tego, czy wierzyć w jej istnienie, czy nie — opowieści o Selmie przyciągają turystów, a w okolicy znajdziesz wiele punktów widokowych „na potwora”.

Hvite dame – Dama w bieli

„Dama w bieli” to duch kobiety, który nawiedza stare zamki, dwory lub opuszczone domy. Ubrana jest w długą, białą suknię, a jej twarz bywa blada i pozbawiona emocji.

W norweskich opowieściach pojawienie się Damy w bieli zwiastuje tragedię — chorobę, wypadek lub śmierć. Niektórzy wierzą, że to duch nieszczęśliwie zakochanej kobiety lub ofiary zdrady, która nie zaznała spokoju po śmierci.

Historie o niej często opowiadano dzieciom, aby trzymały się z dala od starych, opuszczonych budynków po zmroku.

📌 Norweskie legendy są nierozerwalnie związane z krajobrazem tego kraju — góry, fiordy i jeziora kryją w sobie setki opowieści o niezwykłych istotach. Warto je poznać, bo wiele z nich można odnaleźć w sztuce, literaturze i podczas podróży po Norwegii.

kultura

Norweski small talk – o czym rozmawiać z Norwegiem?

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-08-05

Wielu osobom Norwegowie kojarzą się z zamkniętością, chłodem emocjonalnym i dystansem. Ale kiedy już przełamiesz pierwsze lody – odkryjesz, że to ciepli, pomocni i niezwykle uprzejmi ludzie. Tylko jak się z nimi rozmawia? O czym pogadać z Norwegiem, żeby nie zapadła niezręczna cisza?

Small talk w Norwegii to subtelna sztuka. Nie chodzi o ilość słów, ale ich wagę.

Dziś opowiemy Ci o tym, jak wygląda typowy norweski small talk i podpowiemy, jakich tematów lepiej unikać.

Jacy są Norwegowie, jeśli chodzi o komunikację?

W skrócie: zdystansowani, ale szczerzy.
Nie będą wypytywać Cię o prywatne sprawy. Nie zagadują nieznajomych w kolejce. Nie czują potrzeby zapełniania każdej chwili rozmową. Ale – jeśli pojawi się dobry temat – potrafią prowadzić ciekawe, głębokie i spokojne rozmowy.

Norwegowie nie lubią nachalności. Rozmowa powinna być naturalna i niezobowiązująca. Krótkie zdanie, pytanie, uwaga – to wszystko, co potrzeba na początek.

1. Pogoda – klasyka gatunku

Pogoda to bezpieczny i uniwersalny temat. Norwegowie dużo o niej mówią, bo dużo się w niej dzieje. Jednego dnia możesz doświadczyć słońca, śniegu, wiatru i deszczu – więc jest o czym rozmawiać.

Jak zacząć rozmowę?

Det blåser skikkelig i dag, ikke sant? – Dzisiaj naprawdę wieje, co?
Endelig sol! – Nareszcie słońce!
Været skifter så fort… – Pogoda zmienia się tak szybko…

To bezpieczne i uniwersalne otwarcie rozmowy – w autobusie, w sklepie czy na spacerze z sąsiadem.

2. Friluftsliv – życie na świeżym powietrzu

Norwegowie kochają naturę. Niezależnie od pory roku, aktywności na zewnątrz są świętością. Możesz więc zapytać o ulubione trasy na narty, o ostatni wypad w góry czy miejsce, gdzie najlepiej łowić ryby.

Przykładowe pytania:

Har du vært på fjellet i det siste? – Byłeś ostatnio w górach?
Vet du om noen fine turstier her i området? – Znasz jakieś fajne szlaki w okolicy?

Jeśli sam lubisz spacery, kajaki, rower czy biwaki – koniecznie wspomnij o tym! Złapiesz punkt wspólny.

3. Podróże po Norwegii

Zamiast pytać „Gdzie ostatnio byłeś na wakacjach?”, spróbuj spytać :
„Har du noen fine turer i Norge å anbefale?” (Masz jakieś fajne miejsca w Norwegii do polecenia?)

To temat-rzeka – Norwegia jest przepiękna, a Norwegowie chętnie dzielą się swoimi sekretami lokalnych atrakcji.

Czego unikać?

❌ Religia, polityka, zarobki – to raczej tematy tabu. Norwegowie cenią prywatność i nie lubią wchodzić w konflikty w rozmowach.
❌ Zbyt osobiste pytania – w Norwegii nie wypytuje się obcych o status cywilny, dzieci czy wiek.

Podsumowanie: jak rozmawiać z Norwegiem i nie przesadzić?

✅ Mów prosto, krótko i szczerze.
✅ Wybieraj neutralne tematy: pogoda, natura, kawa, weekend.
✅ Unikaj presji – daj Norwegowi czas, by się otworzył.
✅ Nie bój się ciszy.
✅ Szanuj granice i nie spiesz się z „budowaniem więzi”.

Cisza to nie wróg
W norweskiej kulturze cisza nie jest niezręczna – jest naturalna. Nie musisz zapełniać każdej pauzy. Norwegowie lubią spokojne rozmowy, bez presji i „gadania dla gadania”.

kultura

Nynorsk vs. Bokmål – co warto wiedzieć o dwóch wersjach j.norweskiego?

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-04-23

W Norwegii język to temat, który potrafi zaskoczyć. Wiele osób myśli, że Norwegowie mówią w jednym języku, ale w rzeczywistości mają dwa oficjalne warianty: nynorsk i bokmål. Oba są używane w codziennym życiu, ale mają sporo różnic, które warto poznać, zwłaszcza jeśli planujesz wyjazd do Norwegii lub naukę tego języka.

Dwa warianty

Bokmål – czyli „język książkowy” – to forma, która jest najczęściej spotykana. W dużych miastach, w szkołach i mediach przeważa właśnie bokmål. Wygląda na to, że Norwegowie po prostu polubili duński sposób pisania, bo bokmål ma korzenie w języku duńskim.

Z kolei nynorsk, czyli „nowy norweski”, to wersja, która powstała w XIX wieku. Kiedy Norwegowie zaczęli szukać własnego, bardziej „norweskiego” standardu, sięgnęli po dialekty, które były używane w różnych częściach kraju. Nynorsk stawia na bardziej tradycyjny i „czysty” język.

Co tak naprawdę je różni?

Słownictwo: Bokmål ma sporo słów zapożyczonych z duńskiego, więc niektóre wyrazy brzmią znajomo, jeśli znasz inne języki germańskie. Nynorsk natomiast trzyma się słów, które pochodzą z norweskich dialektów – więc czasem może brzmieć trochę bardziej archaicznie. Oto przykłady słów które w obu wersjach brzmią podobnie, oraz które zupełnie się od siebie różnią:
Na przykład „woda” to vann w obu wersjach, ale „jeść” to w bokmål to å spise, a w nynorsk å ete/å eta

Gramatyka: Nynorsk ma trochę bardziej skomplikowaną gramatykę. Zamiast jednej formy dla czasowników w różnych osobach, w nynorsk mamy różne końcówki. Na przykład „byłem” to w bokmål jeg har vært, a w nynorsk eg har vore.

Subtelne różnice można zauważyć także w odmianie czasowników. Na przykład czasownik „marzyć” w czasie przeszłym Preteritum w bokmål to drømte, natomiast w nynorsk to drøymde.

Wymowa: Wymowa obu wersji jest bardzo zbliżona, ale można usłyszeć różnice, zwłaszcza w małych miasteczkach. Nynorsk często jest mówiony w zachodniej Norwegii, a jego wymowa bywa nieco bardziej „surowa” i archaiczna, co może być ciekawe dla osób, które znają już podstawy języka.

Który wariant wybrać?

Jeśli chcesz dogadać się z większością Norwegów, to bokmål jest najprostszym wyborem. Większość tekstów w internecie, książek i filmów będzie w bokmålu, więc jeśli zależy ci na nauce języka codziennego, to będzie ci łatwiej zacząć właśnie od niego.

Jednak jeśli chcesz poczuć prawdziwą norweską tradycję i głębiej zanurzyć się w język, to warto poznać trochę nynorsk. Jest szczególnie popularny na zachodnich wybrzeżach Norwegii, a wiele osób w małych miejscowościach nadal posługuje się nim na co dzień.

W każdym razie, niezależnie od tego, którą wersję wybierzesz, warto wiedzieć, że oba warianty mają swoje miejsce w życiu Norwegów. Mówiąc jednym lub drugim, zawsze będziesz w stanie porozumieć się ze wszystkimi.

Tagi bokmål, bokmål nynorsk, język norweski, norweski

kultura

Norweski slang cz.II

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-04-08

Norweski slang cz.II

Slang jest nieodłączną częścią każdego języka, dlatego ważnym jest żeby znać chociaż kilka wyrażeń, aby odnaleźć się wśród norweskiego towarzystwa lub nawet oglądając norweski serial. Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych wyrażeń slangowych.

Pozytywne wyrażenia slangowe

NO	PL	Przykład	Tłumacenie
Skjerr’a?	Co tam? (skrót od Hva skjer a?)	Skjerr’a bro?	Co tam, ziom?
Ass	No wiesz/Serio (często na końcu zdania)	Det var digg, ass!	To było świetne, serio!
Seff	Oczywiście (skrót od selvfølgelig)	Seff kommer jeg!	Oczywiście, że przyjdę!
Mæd	Mega/ bardzo	Den konserten var mæd bra!	Ten koncert był mega dobry!
Rått	Kozacko! / Zajebiście	Du kjøpte et nytt hus? Rått!	Kupiłeś nowy dom? Kozacko!
Å være gira	Być podekscytowanym	Jeg er sykt gira for møte i kveld!	Jaram się mega na dzisiejsze spotkanie!

Negatywne wyrażenia slangowe

NO	PL	Przykład	Tłumacenie
Blakk	Spłukany	Jeg er helt blakk	Jestem całkiem spłukany
Ræva	Do dupy	Det var helt ræva!	To było totalnie do dupy!
Skit	Beznadziejne (dosł. „gówno”)	Den filmen var skit!	Ten film był beznadziejny!
Hæslig	Ohydne, odpychające	Maten smakte hæslig!	Jedzenie smakowało ohydnie!
Teit	Głupi, irytujący	Han er så teit!	On jest tak głupi!
Kødder du?	Jaja sobie robisz?	– Vi kjøpte en ny bil- Kødder du?	– Kupiliśmy nowe auto -Jaja sobie ze mnie robisz?

Studenckie wyrażenia slangowe

NO	PL	Przykład	Tłumaczenie
Pugge	Wkuwać na egzamin	Jeg må pugge hele natta!	Muszę wkuwać całą noc!
Strøk	Oblać egzamin	Jeg strøk på matten!	Oblałem matmę!
Noia	Panika / Stres	Jeg får helt noia av eksamen!	Dostaję totalnej paniki przez egzamin!
Dritings	Zalany/ bardzo pijany	Han var dritings i går!	On był wczoraj totalnie zalany!
Pensumhelvete	Tona materiałów	Jeg drukner i pensumhelvete…	Tonę w tej masie materiału…

kultura

Norwegia – 7 Miejsc, Które Musisz Zobaczyć

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-04-02

Norwegia to kraj pełen kontrastów – od spektakularnych fiordów i lodowców po nowoczesne miasta i historyczne zabytki. Jeśli marzysz o podróży do tego skandynawskiego raju, oto 7 miejsc, które warto uwzględnić w swoim planie!

1. Geirangerfjord – Klejnot UNESCO

Geirangerfjord to jeden z najbardziej znanych fiordów Norwegii, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jego strome klify, intensywnie zielone zbocza i wodospady sprawiają, że wygląda jak z bajki.

Najciekawsze atrakcje:
✔ Wodospady Siedem Sióstr (De Syv Søstrene) – siedem strumieni spływających w dół klifu tworzy niesamowity widok.
✔ Rejs po fiordzie – możesz podziwiać fiord z pokładu statku lub w bardziej aktywnej wersji – kajakiem.
✔ Dalsnibba (1500 m n.p.m.) – jeden z najlepszych punktów widokowych w Norwegii, z którego zobaczysz fiord w całej okazałości.
✔ Droga Orłów (Ørnevegen) – kręta trasa z 11 ostrymi zakrętami, prowadząca do spektakularnego punktu widokowego Ørnesvingen.

2. Oslo – Stolica kultury i nowoczesności

Oslo to dynamiczna stolica Norwegii, która łączy nowoczesność z historią. Jest pełna zieleni, otoczona wodą i oferuje mnóstwo atrakcji dla miłośników kultury.

Co warto zobaczyć?
✔ Opera w Oslo – imponujący, nowoczesny budynek nad wodą. Można spacerować po jego dachu i podziwiać widok na fiord.
✔ Muzeum Muncha – nowa siedziba muzeum poświęconego twórczości Edvarda Muncha, twórcy słynnego „Krzyku”.
✔ Muzeum Łodzi Wikingów (obecnie zamknięte, otwarcie nowego Vikingtidsmuseet w 2026 r.) – zawiera najlepiej zachowane na świecie łodzie wikingów, liczące ponad 1000 lat.

3. Bergen – Kolorowe serce Norwegii

Bergen, drugie co do wielkości miasto Norwegii, to urocze miejsce otoczone górami i fiordami. Jest znane z deszczowego klimatu, ale także z niesamowitej atmosfery i kolorowej architektury.

Główne atrakcje:
✔ Bryggen – historyczna dzielnica handlowa z charakterystycznymi, drewnianymi domkami, wpisana na listę UNESCO.
✔ Targ rybny – spróbujesz tu świeżych owoców morza, w tym krabów królewskich i wędzonego łososia.
✔ Fløyen – wjedź kolejką Fløibanen na wzgórze Fløyen i podziwiaj panoramę miasta.

4. Lofoty – Norwegia w wersji pocztówkowej

Lofoty to jeden z najbardziej malowniczych regionów Norwegii – ostre szczyty górskie wyrastają prosto z morza, a wioski rybackie wyglądają jak z pocztówki.

Najważniejsze atrakcje:
✔ Reine – najpiękniejsza wioska Norwegii – słynne czerwone domki na tle gór.
✔ Plaża Haukland – białe piaski i turkusowa woda przypominają tropiki!
✔ Trekking na Reinebringen – widok z tego szczytu to jeden z najbardziej ikonicznych krajobrazów Norwegii.
✔ Zorza polarna (zima) i słońce o północy (lato) – Lofoty są idealnym miejscem do obserwacji tych zjawisk.

5. Tromsø – Arktyczna stolica Norwegii

Tromsø to największe miasto za kołem podbiegunowym i jedno z najlepszych miejsc na świecie do obserwacji zorzy polarnej.

Co warto zobaczyć?
✔ Polaria – interaktywne muzeum o Arktyce, gdzie można zobaczyć m.in. karmienie fok.
✔ Arktyczna Katedra – nowoczesna świątynia o unikalnej architekturze.
✔ Rejs w poszukiwaniu wielorybów – zimą można tu zobaczyć humbaki i orki.

6. Prekestolen – Skalny balkon nad fiordem

Prekestolen to jedna z najsłynniejszych atrakcji Norwegii. To ogromna, płaska skała, która wznosi się 604 metry nad Lysefjordem.

Jak tam dotrzeć?
✔ Wędrówka trwa ok. 4 godziny w obie strony i nie wymaga specjalnych umiejętności.
✔ Najlepsze widoki są o wschodzie słońca, gdy nie ma tłumów.

Ciekawostka: W 2018 roku Prekestolen pojawił się w hollywoodzkim filmie „Mission: Impossible – Fallout” jako miejsce finałowej sceny walki!

7. Stavkirke – Średniowieczne kościoły klepkowe

Najbardziej znane:
✔ Urnes stavkirke (UNESCO) – najstarszy (ok. 1130 r.), z pięknymi rzeźbieniami.
✔ Borgund stavkirke – najlepiej zachowany, wygląda jak budowla z fantasy.

Ciekawostka: Wiele kościołów klepkowych ma rzeźbienia przypominające smoki – to nawiązanie do mitologii nordyckiej.

Masz już swoje ulubione miejsce w Norwegii? A może któreś z tych miejsc jest na Twojej liście marzeń?

kultura

Liczebniki w języku norweskim

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-02-19

I. Liczebniki główne (zwykłe)

Liczebniki główne w języku norweskim odpowiadają polskim liczebnikom typu “jeden”, “dwa”, “trzy” itd.

Podstawowe liczebniki główne:

0 – null
1 – én / ett
2 – to
3 – tre
4 – fire
5 – fem
6 – seks
7 – sju (lub syv)
8 – åtte
9 – ni
10 – ti
11 – elleve
12 – tolv
13 – tretten
14 – fjorten
15 – femten
16 – seksten
17 – sytten
18 – atten
19 – nitten
20 – tjue

Dziesiątki i większe liczby:

30 – tretti (lub tredve)
40 – førti
50 – femti
60 – seksti
70 – sytti
80 – åtti
90 – nitti
100 – hundre
1000 – tusen

Zasady użycia liczebników głównych

Liczebnik „én” używa się dla rzeczowników rodzaju męskiego i żeńskiego, a „ett” dla rodzaju nijakiego.
Liczebniki od 21 wzwyż tworzy się, łącząc dziesiątki i jedności, np.:
21 – tjueén
35 – trettifem
98 – nittiåtte

II. Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe odpowiadają polskim liczebnikom typu “pierwszy”, “drugi”, “trzeci” itd.

Podstawowe liczebniki porządkowe:

1 – første
2 – andre
3 – tredje
4 – fjerde
5 – femte
6 – sjette
7 – sjuende (lub syvende)
8 – åttende
9 – niende
10 – tiende
11 – ellevte
12 – tolvte
13 – trettende
14 – fjortende
15 – femtende
16 – sekstende
17 – syttende
18 – attende
19 – nittende
20 – tjuende

Liczebniki porządkowe dla większych liczb

Tworzy się je, dodając końcówkę -ende do liczebników głównych (do 20 włącznie), np.:
30. trettiende
40. førtiende
100. hundrede
Od 21 wzwyż stosuje się -ende dla ostatniej liczby w kombinacji, np.:
21. tjueførste
35. trettifemte
98. nittiåttende

Zasady użycia liczebników porządkowych

Używa się ich z rodzajnikiem określonym, np.:
„Den første bilen” – Pierwszy samochód
„Det andre huset” – Drugi dom
W skrócie zapisuje się je jako cyfrę z kropką, np.:
1. (første), 2. (andre), 3. (tredje)

Filmiki, które na przydadzą Ci się, w nauce liczebników:

Karense – Tall på norsk

Tall på norsk: Lær å telle fra 1 til 1 000 000 enkelt!

kultura

Opera w Oslo

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2025-01-28

Opera w Oslo

Jeśli kiedykolwiek będziesz w Oslo, jednym z obowiązkowych punktów na twojej liście powinna być Norweska Opera i Balet.

Jak powstała Opera w Oslo?

Budowa Opery w Oslo rozpoczęła się w 2003 roku, a zakończyła w 2007. Budynek został zaprojektowany przez słynną firmę Snøhetta. Zdecydowano się na nowoczesny styl, który ma nawiązywać do fiordów, gór i lodowców – elementów charakterystycznych dla norweskiego krajobrazu. Opera wynurza się z wód Oslofjorden, a jej fundamenty sięgają aż 16 metrów pod poziomem morza. Warto także wspomnieć, że jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów budynku jest dach. Nazywany „dywanem”, jest pokryty marmurem, a jego nachylenie wynosi aż 45 stopni!

Wnętrze Opery równie ciekawe co wygląd na zewnątrz.

O pera ma aż sześć poziomów oraz 1100 pomieszczeń, w tym jedno całkowicie pod wodą. Niezwykłe lobby jest wysokie aż na 3 piętra, a światło, które tam wpada przez duże okna oświetla tzw. „falującą ścianę”. Jest ona pokryta okładziną z małych, dębowych listew. Mają one różne kształty i są nieregularnie ułożone. Taki ich układ przypomina korę drzewa. Dębowa okładzina służy nie tylko ozdobie, ale też akustycznemu wytłumieniu holu. W operze znajdują się trzy sale teatralne, a największa z nich jest w stanie pomieścić nawet 1300 widzów.

Więcej niż tylko spektakl

Opera w Oslo to znacznie więcej niż tylko miejsce, gdzie ogląda się spektakle. Sam budynek robi ogromne wrażenie, ale to, co dzieje się w środku, sprawia, że warto tu wracać. Można tu zobaczyć zarówno klasyczne opery, jak i nowoczesne balety, koncerty symfoniczne czy inne muzyczne wydarzenia. Opera to również dom Narodowej Orkiestry Symfonicznej Norwegii oraz Narodowego Baletu Norwegii, więc znajdziesz tu zarówno tradycyjne przedstawienia, jak i bardziej eksperymentalne produkcje.

Operowe ciekawostki

Jeśli zdecydujesz się na spacer po dachu, zyskasz wyjątkowy widok na całe miasto i fiord Oslo. Dach, o powierzchni 15 000 m², to jeden z największych w Europie dostępnych dla zwiedzających.
Opera w Oslo to również przykład nowoczesnego podejścia do ekologii. Budynek został zaprojektowany z myślą o zrównoważonym rozwoju i minimalizowaniu wpływu na środowisko. Do jego budowy wykorzystano energooszczędne technologie i materiały przyjazne naturze.
Wnętrze Opery to także galeria sztuki. W różnych częściach budynku znajdują się prace współczesnych artystów, które nadają przestrzeni niepowtarzalny charakter.
Już w pierwszym roku po otwarciu, operę odwiedziło ok. 1,3 miliona osób i spowodowało to, że opera jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków w Norwegii.
Opera jest największym budynkiem jaki powstał w Norwegii od 700 lat.
Budowa Opery kosztowała 4,4 mld norweskich koron.

Bez względu na to, czy interesujesz się operą, architekturą, czy po prostu chcesz podziwiać widoki – Opera w Oslo ma coś do zaoferowania każdemu. Pamiętaj o zabraniu aparatu na dach i pozwól sobie na chwilę relaksu przy fiordzie – to miejsce naprawdę zapiera dech w piersiach!

kultura

Magia Jul: Norweskie Tradycje Świąteczne

Autor wpisu Autor: kaja
Data wpisu 2023-12-11

Święta Bożego Narodzenia w Norwegii

Zbliżając się do świąt Bożego Narodzenia, atmosfera w kraju fiordów przybiera wyjątkowo magicznego charakteru. Norwegowie doskonale łączą stare, rodzinne tradycje z nowoczesnymi trendami, sprawiając, że święta w Norwegii to niezapomniane doświadczenie.

Nordycke korzenie

Boże Narodzenie to po norwesku „JUL”. Słowo to ma bardzo długą tradycję, jeszcze sprzed czasów chrześcijańskich. Pierwotnie Jul oznaczało nazwę miesiąca kalendarzowe w kalendarzu germańskim i wywodzi się z jeszcze wcześniejszych tradycji nordyckich. Jòlnir lub Ýlir to alternatywne imiona boga Odyna. Jul świętowano na przełomie listopada i grudnia, po zakończeniu jesiennych żniw. W tym okresie farmerzy mieli obowiązek zorganizowania przyjęcia przy własnoręcznie uważonym piwie, na które musieli zaprosić przynajmniej trzech sąsiadów.
Aktualnie Jul to okres kilku tygodniu na który składa pięć faz: Advent (Adwent), Julaften (Wigilia), Romjul (tydzień od Wigilii do Nowego Roku), Nyttår (nowy rok) i epiphany (Trzech Króli).

Dla wielu jednak świętowanie zaczyna się dużo wcześniej…

Julebord

W Skandynawii świętowanie świąt Bożego Narodzenia zaczyna się już w listopadzie, wraz z pierwszymi imprezami Julebord. Julebord to bankiet podczas którego serwowane są tradycyjne świąteczne potrawy i alkohol. Każda firma, szkoła czy instytucja organizuje swój Julebord, na który często zapraszani są też partnerzy czy przyjaciele. Dlatego większość Norwegów bierze udział w wielu tego typu przyjęciach, które często obejmują całonocne after party.

Jeśli zostaniesz na Julebord zaproszony, pamiętaj aby wybrać formalny strój! Chociaż Norwegowie zazwyczaj preferują luźne, sportowe odzienie, świętowanie Julebord wymaga bardziej odświętnej kreacji.

Lysfest

Lysfest, czyli festiwal świateł, to relatywnie nowa tradycja, która zdążyła już zrobić spektakularne wrażenie. To magiczne wydarzenie odbywa się zazwyczaj w drugiej połowie listopada, aby wprowadzić mieszkańców w świąteczną atmosferę.

Miasta, takie jak Oslo, Bergen czy Trondheim, rozświetlają się tysiącem światełek.
W miastach rozbłyskują nie tylko tradycyjne lampki choinkowe, ale także interaktywne instalacje świetlne, które reagują na ruchy przechodniów. Co roku możemy podziwiać coraz ciekawsze instalacje i nowinki techniczne.

Podczas Lysfest, mieszkańcy i turyści uczestniczą także w różnorodnych wydarzeniach towarzyszących. Koncerty, parady świateł i pokazy sztucznych ogni dodają temu świątecznemu festiwalowi niezapomniany charakter.

Advent

Adwent w Norwegii obchodzony jest od czterech niedziel przed Bożym Narodzeniem.
Ale co to właściwie jest adwent?
Adwent oznacza ważne przybycie, zatem okres adwentu to okres oczekiwania na to przybycie. Norwegia jest krajem tradycyjnie luterański, czekamy więc oczywiście na przyjście Chrystusa.

Kalendarze adwentowe
To, co w wielu częściach świata nazywane jest kalendarzami adwentowymi, w Norwegii nazywa się julekalenderen (kalendarz bożonarodzeniowy). Tak jak i u nas, takie kalendarze przyjmują w dzisiejszych czasach wszystkie możliwe formy a sklepy prześcigają się w pomysłach na coraz to nowsze. Oprócz klasycznych kalendarzy z czekoladkami możemy więc znaleźć także takie zwierające, herbaty, kosmetyki, skarpety czy inne gadżety.

Norwegia jednak ma coś, czego my nie mamy….

Telewizyjne kalendarze adwentowe

Jedną z nowszych norweskich tradycji są telewizyjne kalendarze adwentowe. Są to 24 – odcinkowe seriale, emitowane codziennie, skupiające się wokół tematyki Bożego Narodzenia. Jest ich bardo wiele, więc każdy znajdzie coś dla siebie! Zarówno dorośli jak i dzieci. Ich oglądanie w rodzinnym gronie jest jedną ze skandynawskich tradycji.

Norweskie świece adwentowe
W Norwegii Adwent obchodzony jest czterema świecami, po jednej na każdą niedzielę.

Wszystkie cztery świece umieszcza się w świeczniku i co tydzień zapala jedną z nich.
Przy zapalaniu świec tradycyjnie śpiewa się adwentową piosenkę lub recytuje wiersz. Jest kilka możliwości, tutaj zamieszczamy filmik z jedną z takich piosenek.

Nisse

Nisse, czyli skarpetkowy stróż, to jedna z najstarszych i najbardziej uroczych tradycji norweskich świąt Bożego Narodzenia. Nisse to zazwyczaj mała postać o niskim wzroście, przypominająca elfa lub krasnala. Jego stroje są zwykle utrzymane w tradycyjnym stylu, z czerwoną lub zieloną czapką, przypominającą czapkę Mikołaja, i długim płaszczem. Często trzyma w ręce drewniany kijek lub różdżkę, co dodaje mu lekko magicznego wyglądu.

Wierzy się, że Nisse jest opiekunem domu, a jego obecność przynosi szczęście i pomyślność.
W dniach poprzedzających Boże Narodzenie, rodziny przygotowują specjalne miseczki z jedzeniem, najczęściej złożonym z ryżu i słodyczy. Miska ta jest ustawiana w wyznaczonym miejscu, zwykle na parapecie okna czy przy kominku, aby Nisse mógł ją znaleźć.

Julaften

Julaften, czyli Wigilia Bożego Narodzenia. W porównaniu do polskiej Wigilii, norweska Julaften ma swoje unikalne cechy. Choć obie tradycje kładą nacisk na rodzinne spotkania i smaczne posiłki, norweska Wieczerza Bożonarodzeniowa nie jest postna, dania są mięsne lub rybne, chociaż karpika tam nie uświadczymy. W Norwegii do Wigilii pije się też mocny alkohol.

Najpopularniejszymi daniami są pinnekjøtt, ribbe oraz lutefisk.

Pinnekjøtt to solona i suszona baranina lub jagnięca wędzona szynka. Mięso to jest gotowane na parze nad wrzącą wodą, nad gałązkami brzóz lub sosny. Ta specyficzna metoda gotowania nadaje potrawie charakterystyczny smak i aromat. Gałązki dodają subtelnej nuty drzewnej do mięsa. Danie to jest serwowane z ziemniakami, puree z selera i sosami.

Ribbe to kolejne popularne danie świąteczne w Norwegii. Są to pieczone wieprzowe żeberka o chrupiącej skórce. Ważnym elementem przygotowania ribbe jest uzyskanie chrupiącej i złocistej skórki, co jest kluczowe dla smaku potrawy.

Kolejnym daniem jest lutefisk. Lutefisk to tradycyjne norweskie danie, które wzbudza wiele kontrowersji ze względu na swoją specyficzną metodę przygotowania. Głównym składnikiem lutefisku jest suszone mięso dorsza, które jest moczone w ługu i potem gotowane lub pieczone. Proces ten, choć długi i wymagający, ma na celu zmienienie konsystencji mięsa, nadając mu galaretowatą strukturę.

Lutefisk wywołuje różne opinie ze względu na swoją nietypową teksturę i intensywny zapach. Niektórzy uwielbiają to danie za jego unikalny smak, podczas gdy innych odrzuca specyficzna konsystencja i intensywny zapach,

Ponadto, lutefisk stał się również przedmiotem kontrowersji ze względu na proces jego przygotowania, który obejmuje stosowanie ługu sodowego. Proces ten był kiedyś bardziej niebezpieczny i wymagał staranności w stosowaniu ługu, co mogło prowadzić do poparzeń skóry. Obecnie jednak, dzięki bardziej nowoczesnym metodom produkcji, ten aspekt jest zazwyczaj kontrolowany i bezpieczny.

A co do picia...?

W Norwegii alkohol ma swoje ważne miejsce na wigilijnym stole. Wśród napojów alkoholowych popularnych podczas wigilii norweskiej znajdują się piwo, wino, a także juleøl oraz akevitt.

Juleøl, czyli „piwo świąteczne”, to tradycyjne norweskie piwo produkowane specjalnie na okres świąteczny. Jest to zazwyczaj mocniejsze i bardziej aromatyczne piwo niż standardowe wersje dostępne w ciągu roku. Charakteryzuje się bogatszym smakiem, a niekiedy dodawane są mu przyprawy świąteczne, takie jak cynamon czy goździki.

Akevitt to norweski napój alkoholowy, znany również jako aquavit. Jest to rodzaj gorzelnego trunku ziołowego, często destylowanego z ziemniaków lub ziaren zbóż. Charakterystycznym elementem akevitt jest jego aromat i smak, które pochodzą głównie z ziół, takich jak koper, anyż czy kmink. Tradycyjnie akevitt podawane jest schłodzone i często spożywane jest jako dodatek do świątecznych posiłków, szczególnie rybnych.

W zimie nie może też zabraknąć rozgrzewającego Gløgg. To gorący, aromatyczny trunek bazując głównie na czerwonym winie. Gløgg zyskuje swój niepowtarzalny charakter dzięki dodatkowi przypraw, takich jak cynamon, goździki i kardamon. Pije się go na gorąco a Norwegowie często podają Gløgg w towarzystwie migdałów i rodzynek.

Romjul

Romjul to okres między Bożym Narodzeniem a Nowym Rokiem, który jest obchodzony w Norwegii oraz w innych krajach skandynawskich. Termin „romjul” pochodzi z języka norweskiego i oznacza dosłownie „spokojny miesiąc”. Jest to czas, gdy wiele firm, szkół i instytucji publicznych w Norwegii jest zamkniętych, a ludzie mają czas na relaks, odpoczynek i spędzanie czasu z rodziną.

W tym okresie wiele rodzin kontynuuje świąteczne tradycje, a atmosfera jest wciąż nasycona duchem Bożego Narodzenia. Romjul to także czas, kiedy wielu Norwegów korzysta z zimowych aktywności na świeżym powietrzu, takich jak narciarstwo, łyżwiarstwo czy wędrówki po malowniczych krajobrazach Norwegii.

Tradycyjnie, w niektórych regionach Norwegii, Romjul może być czasem, gdy odwiedza się przyjaciół i krewnych, których nie udało się zobaczyć w czasie samego Bożego Narodzenia.

Ogólnie Romjul to okres, który jest postrzegany jako czas relaksu, refleksji i cieszenia się atmosferą świąteczną, zanim rozpocznie się nowy rok. Wiele osób w Norwegii traktuje ten czas jako okazję do odpoczynku i odbudowania sił przed nadejściem Nowego Roku.