Jeśli x, to y... - jak tworzyć zdania warunkowe?
HVIS-setninger lub hypotetiske setninger (czyli zdania warunkowe) w języku norweskim to zagadnienie gramatyczne, które spędza sen z powiek wielu uczącym się języka norweskiego. Nie dość, że jest kilka rodzajów takich zdań, wszędzie używa się innych czasów i konstrukcji, to jeszcze okazuje się, że to samo zdanie możemy przedstawić na kilka sposobów. Czy faktycznie zdania warunkowe to taki diabeł straszny, jak go malują? W tym poście postaramy się Wam pokazać, że jest wręcz przeciwnie!
Zdania warunkowe to zdania złożone podrzędnie, zawierające warunek (betingelse) oraz skutek (konsekvens). Warunek zazwyczaj zaczynamy wyrazem hvis (jeśli). Oto przykład zdania warunkowego:
Okazuje się, że zdanie oznaczające: Gdybym był Tobą, to kupiłbym ten samochód, możemy przedstawić na kilka różnych sposobów, a jego znaczenie się nie zmieni. Spójrz poniżej:
Om jeg var deg, ville jeg kjøpe denne bilen.
Dersom jeg var deg, ville jeg kjøpe denne bilen.
Var jeg deg, ville jeg kjøpe denne bilen. -> inwersja na początku zdania, zamiast hvis, dersom, om.
Czy słowa dersom, hvis i om oznaczają to samo? Dokładnie tak! Możesz ich używać zamiennie 
.
Skoro wiemy, jak zdanie warunkowe ma wyglądać i w jaki sposób możemy je przedstawić, to teraz nasuwa się pytanie: jakich form czasowników używamy w tego typu zdaniach i od czego to zależy? Wszystko jest zależne od tego, co chcemy przez nie wyrazić i jak prawdopodobne są sytuacje i zdarzenia, o których mówimy. Oto rodzaje typy zdań warunkowych:
Typ I - sytuacje realistyczne w teraźniejszości:
HVIS, OM LUB DERSOM LUB INWERSJA + CZAS TERAŹNIEJSZY (PRESENS) , CZAS TERAŹNIEJSZY (PRESENS) LUB PRZYSZŁY (FUTURUM)
Przykłady:
Hvis du kommer, skal jeg lage kaffe til deg.
(Jeśli przyjdziesz, to zrobię Ci kawę)
Har du billett, kan du gå på konsert.
(Jeśli masz bilet, to możesz iść na koncert).
TYP II - gdybanie o teraźniejszości -> mówienie o sytuacjach mało realnych (choć jest bardzo minimalna szansa na to, że się wydarzą)
HVIS, OM LUB DERSOM LUB INWERSJA + CZAS PRZESZŁY (PRETERITUM) , VILLE/SKULLE + BEZOKOLICZNIK
HVIS, OM LUB DERSOM LUB INWERSJA + CZAS PRZESZŁY (PRETERITUM) , CZAS PRZESZŁY (PRETERITUM)
HVIS, OM, DERSOM LUB INWERSJA + CZAS PRZESZŁY (PRETERITUM) , (HA) + VILLE/SKULLE + III FORMA CZASOWNIKA (PERFEKTUM) -> HA może być, ale nie musi 🙂
Przykłady:
Hvis jeg var deg, gikk jeg på norskkurs.
(Gdybym był Tobą, to bym poszedł na kurs norweskiego. -> nie mogę być inną osobą, ale ta osoba może się w końcu na ten kurs zdecyduje).
Hvis jeg var rik, skulle/ville jeg kjøpe masse godteri.
(Gdybym był bogaty, to kupiłbym dużo słodyczy -> powiedzmy, że przy obecnej pracy ciężko jest być bogatym, ale można wygram w totka?)
Var jeg i Spania, skulle/ville jeg (ha) spandert en øl på deg.
(Gdybym był teraz w Hiszpanii, to postawiłbym Ci piwo. -> nie mogę być teraz w Hiszpani, więc tego piwa nie postawię (ale w sumie mógłbym od razu wsiąść w samolot z kimś i tam być, ale no, mało kto tak zrobi 🙂 )
TYP III - sytuacje totalnie niemożliwe w teraźniejszości lub gdybanie o przeszłości (tak zwane rozlane mleko, bo przecież do przeszłości już nie wrócimy):
HVIS, OM, DERSOM LUB INWERSJA + CZAS ZAPRZESZŁY (HADDE+III FORMA CZASOWNIKA) , SKULLE/VILLE + (HA) + III FORMA CZASOWNIKA (PERFEKTUM)
HVIS, OM, DERSOM LUB INWERSJA + CZAS ZAPRZESZŁY (HADDE+III FORMA CZASOWNIKA) , CZAS ZAPRZESZŁY (HADDE+ III FORMA CZASOWNIKA)
Przykłady:
Hvis jeg hadde vært ung, skulle/ville jeg (ha) sjekket opp denne jenta.
(Gdybym młody, to bym poderwał tą dziewczynę -> no ale nie mogę być młody, bo mam aktualnie 70 lat, więc sytuacja niemożliwa)
Hadde jeg vært president, hadde jeg gitt folkalle mye penger.
(Gdybym był prezydentem, dałbym Wszystkim dużo pieniędzy. -> niemożliwe, że będę prezydentem, bo nie mam nic wspólnego z polityką, nie interesuję się nią i nic nie robię w tym celu)
Om jeg hadde gått dit, hadde jeg fått vite mye om henne.
(Gdybym tam poszedł, dużo bym się o niej dowiedział. No ale nie poszedłem, mleko rozlane, już teraz przeszłości nie zmienię).
Użycie czasowników skulle/ville zależy oczywiście od tego, co chcemy wyrazić: skulle -> coś co można zaplanować/kontrolować, a ville -> nasze życzenia i sytuacje, na których nie planujemy i nie kontrolujemy.
Sporo tego? Spróbuj zatem przetłumaczyć poniższe zdania (do niektórych podany został kontekst i czas, o którym mowa, ponieważ ciężko wywnioskować te dwa elementy na podstawie jednego zdania).
Ćwiczenie - przetłumacz zdania na język norweski
- Jeśli pójdę do dentysty, to nie będę miał problemów z zębem. (logiczna sytuacja w teraźniejszości)
- Gdybym był bogaty, dużo bym podróżował. (gdybanie o teraźniejszości, w sumie sporo pracuję i firma się rozwija, więc jakaś tam szansa jest)
- Gdyby mnie cokolwiek irytowało, to przecież bym Ci powiedziała. (mówimy o przeszłości)
- Gdybym był Tobą, to zapisałbym się na ten kurs. (gdybamy o teraźniejszości, możliwe że ta osoba się na ten kurs zapisze w końcu)
- Jeśli jest mróz na zewnątrz, to woda zamarza. (realistyczna sytuacja w teraźniejszości)
- Gdybym był dzieckiem, to kupiłbym tą zabawkę. (jestem dorosły, więc dzieckiem nie mogę być)
Fasit:
- Hvis jeg går til tannlegen, vil jeg ikke ha problemer med tannen.
- Hvis jeg var rik, skulle jeg (ha) jobbet mye.
- Hvis noe hadde irritert meg, hadde jeg jo sagt deg det.
- Hvis jeg var deg, skulle jeg meldt meg på dette kurset.
- Hvis det er iskaldt, fryser vannet.
- Hvis jeg hadde vært barn, hadde jeg kjøpt denne leken.
